Па ўспамінам мясцовых жыхароў, лёс вёскі Скірмунтава у гады вайны быў цесна звязан з лёсам яўрэяў. Ўспаміны на гэту тэму засталіся у музеі г. Дзяржынска. У наш час выходзяць кнігі, якія раскрываюць тыя старонкі гісторыі вайны, якія раней замоўчвалісь. Такой кнігай з'яўляецца кніга успамінаў кіраўніка яўрэйскага гета, а таксама актыўнага удзельніка партызанскага руху Г.Смоляра. У гэтай кніге ёсць успаміны, якія непасрэдна датычацца гісторыі нашай вёскі Скірмунтава, і некаторых вёсак побач .
«З цягам часу адыход габраяў у лес набыў стыхійны характар. Невялікімі групамі габраі выходзілі з гета і кіраваліся да лесу, ведаючы толькі, што «недзе там» ёсць вёскі Старое Сяло, Лісоўшчына, Скірмантава, і калі ты дабраўся туды, лічы, ты ужо знаходзішся у «партызанскай краіне». У нас было нават некалькі «спецыялістау», якія «малявалі» грубыя мапы з прыблізнымі маршрутамі у гэтыя вёскі. Узброеныя такімі «мапамі», габраі нярэдка збіваліся з патрэбнага шляху і траплялі у лапы нямецкіх патрулёу.»
Г.Смоляр Менскае гета. 2002г стар.128
«У раёне , дзе базаваліся «зорынцы»1, размяшчаліся шмат нямецкіх вайсковых і паліцэйскіх гарнізонау. У выпадку раптоўнага нападу карных атрадаў няўзброеныя мужчыны, жанчыны, дзеці і старыя (а менавіта яны складалі пераважную большасць «зорынцаў») не змаглі б аказаць сур'ёзнага супраціву ворагу. І першы званок ужо празвінеў: калі група з трыццаці габраяў Менскага гета прыбыла ў Скірмантава, вёску раптоўна з усіх бакоў атачылі эсэсаўцы. Разам з некалькімі тамтэйшымі сялянамі ўсе габраі, якія яшчэ нават не паспелі па-сапраўднаму глытнуць свабоды, былі сагнаныя ў хлявы і зажыва спаленыя.»2
Г.Смоляр Менскае гета. 2002г стар.131
Пасля гэтага гэты атрад габраяў быў пераведзены ў Налібоцкую пушчу, пад кіраўніцтва Івянецкага міжраённага цэнтра. У вечары мы з Кашынскім3 пайшлі на сустрэчу з моладдзю ў суседнюю вёску 4. Я расказаў там пра зверствы, якія немцы чынілі ў Менску, апісаў ім, наколькі ведаў сам сітуацыю на фронце. Пры канцы сустрэчы Кашынскі зрабіў "«аб яву"»: мауляў, усе маладыя людзі, раз у іх ёсць абавязак служыць у войску, цяпер мабілізуюцца ў шэрагі партызанаў для бараць бы з ворагам; за кароткі перыяд яны мусяць падрыхтавацца да новага жыцця ў лесе. Гэта быі першы і адзіны выпадак за ўвесь час маёй партызаншчыны, калі маладыя людзі мабілізоўваліся не як добраахвотнікі, а як бранцы. Вынік такога падыходу аказаўся трагічным.»
Г.Смоляр Менскае гета. 2002г стар.122
«Усе маладыя, прымусова мабілізаваныя Кашынскім партызаны зніклі без вестак. Пазней іх бачылі пад нямецкім канвоем у Койданаве, а яшчэ пазней мы даведаліся, што ўсе яны, апрача аднаго, самі здаліся немцам, і іх адпусцілі дамоў. Я намерыўся дакапацца да прычынаў такіх здрадніцкіх паводзінаў . Сустрэушыся з некаторымі з іх, я ўсё зразумеў. Бацькі гэтых маладых людзей у 1937 –м былі дэпартаваныя або забітыя савецкім рэжымам.5 Усе яны паходзілі з тых мясцінаў, дзе ў свой час быў створаны польскі нацыянальны раён. ... Я пачуў шчымлівыя гісторыі пра тое, што здарылася з іхнымі сем'ямі пад час «яжоўшчыны», пра тое , як ліквідоўвалі польскі раён разам з усімі польскімі школамі і бібліятэкамі, пра тое , як без цырымоніяў зганялі сялянаў з палітай іхным потам зямлі. Я прапанаваў брыгаднаму камісару Ваўчуку, каб ён сам паспрабаваі пагаварыць з гэтымі маладымі людзьмі-іх можна зразумець, бо раны ў іхных сэрцах не загаіліся і да гэтага часу. Кінуўшы на мяне поўны неўразумення позірк, Ваічук параіў мне не забіваць гэтым галаву."
Г.Смоляр Менскае гета. 2002г стар.138
1 Маецца на ўвазе партызанскі атрад №106, камандзірам якога быў Зорын.
2 На помніке ў Скірмантава ёсць імёны 160 загінуўшых жыхароў вёскі
3 Назначаны чалавек для фарміравання партызанскага атрада
4 Маецца на ўвазе суседнюю ад вёскі Вертнікі.
5 Па ўспамінам мясцовых жыхароў, амаль што ўсё мужчынскае насельніцтва Вертнікаў было рэпрэсавана ў 1937 годзе.
